De populariteit van zwart-witfotografie mag dan behoorlijk teruggelopen zijn door de komst van kleurenfotografie (het ontwikkelen van zwart-wit films is tegenwoordig zelfs duurder dan kleur), ik ben zwart-wit foto’s ontzettend gaan waarderen. Fotografie is immers een soort dans met het licht (sorry voor het hoge antroposofische gehalte van deze opmerking) en als er één perfect podium is voor die dans, dan is dat in een monochrome foto.
Het mooie van digitale fotografie is dat er geen hoge ontwikkelkosten voor een zwart-wit foto hoeven worden gemaakt. In een fotobewerkingsprogramma zet je een foto met één druk op de knop om in zwart-wit. Een monochroom effect kan een ‘mislukte’ foto zelfs redden, zoals ik ook in deze blogpost zal laten zien.
Je ogen gaan in een foto automatisch op zoek naar contrast, waardoor ze de onderdelen in een beeld van elkaar kunnen onderscheiden. Zwart-witte foto’s werken daarom het best als er hoog contrast in een foto zit: een groot verschil tussen licht en donker. Toch zijn zwart-wit foto’s óók heel fijn om te maken op momenten van de dag waarop je voor een kleurenfoto je bed niet uitkomt, zoals grijze of bewolkte dagen. Bijzonder licht dat je kleurenfoto glans of een bijzondere kleur geeft, heb je in een monochrome foto immers niet per se nodig. Sterker nog: hele kleurrijke foto’s (zoals van een zonsondergang of bloemen) lenen zich minder goed voor zwart-wit foto’s.
Resumerend: voor een goede zwart-wit foto zijn de compositie (vormen, lijnenspel) en een groot verschil tussen licht en donker de belangrijkste ingrediënten.
Neem bijvoorbeeld de foto hierboven, die ik nam in het deels verlaten zwembad Tropicana. Het is een overzichtsfoto, met een heleboel ‘ruis’: planten, tafels, stoelen, kleden, ramen, zuilen… Door de foto om te zetten in zwart-wit reduceerde ik al die elementen tot silhouetten. In zwart-wit komt de nadruk te liggen op het licht dat door de hoge ramen naar binnen valt en de weerkaatsing ervan in de glaasjes op tafel. Ik bracht hiermee letterlijk rust in de tent.
Eerder schreef ik al een artikel over fotograferen met tegenlicht. Deze wijze van fotograferen kan niet alleen in kleur, maar ook in zwart-wit een geweldig effect geven. Neem bijvoorbeeld de foto die ik nam van Laura en haar hond Ringo hierboven. De foto maakte ik met tegenlicht, de lichtbron bevindt zich achter het tafereel. De foto links is niet echt mooi: er zitten weinig details in, hij is te donker en flets. De foto lichter maken kan wel, maar daarmee zou ik het licht op de achtergrond ook lichter maken. De foto zou nog verder uit balans raken. Door de foto om te zetten in zwart-wit, worden Laura en Ringo slechts silhouetten. De foto zegt echter nog steeds wat ze wil zeggen. En hoe! Door de foto monochroom te maken is hij krachtiger geworden. De achtergrond leidt niet langer af: alles draait nu alleen nog om de liefdevolle relatie tussen Laura en Ringo. Precies het gevoel dat ik wilde vastleggen.
Zwart-wit kan een foto ook redden. Daarvoor moet je heel even helemaal terug naar boven scrollen, naar de foto die ik maakte in de Steentjeskerk in Eindhoven tijdens Dutch Design Week. De linker foto is het origineel. In de kerk was het donker en er hingen spots om het werk van Floris Hovers mooi uit te lichten. Prachtig, maar een camera wordt niet blij van dergelijke omstandigheden. Hoe hard je je best achteraf ook doet met een fotobewerkingsprogramma, dergelijke foto’s worden nooit echt mooi.
Door de foto om te zetten in zwart-wit, komen de vreemde kleuren niet alleen te vervallen, maar komt de nadruk te liggen op het ontwerp van stoel en tafel. Je ziet nog steeds dat het tafereel in een bijzondere omgeving staat, want het marmer en de tegels van de kerk zijn nog steeds te zien. Het kaarslicht en de lichtvlek die de kaars op het tafelblad werpt maken de serene kerksfeer af. De foto links zou ik nooit gebruikt hebben, de foto rechts werd direct één van mijn favoriete DDW foto’s.
Wat nog fijn is om te weten: als je je digitale foto omzet in zwart-wit in een fotobewerkingsprogramma, krijg je als resultaat een (saaie, fletse) grijze versie van je kleurenfoto. Je zal hier en daar dus wat moeten corrigeren om een mooi, gebalanceerd monochroom effect te krijgen. Je kan dit allereerst oplossen door extra contrast aan de foto toe te voegen. Door de witte tinten te verhogen en de zwarte tinten (en/of schaduwen) te verlagen, kun je dit effect nog verder verbeteren. Door korreligheid toe te voegen, of een foto te maken met een hoge ISO (hoge mate van korreligheid), zoals op de foto hierboven met de uitgeblazen kaarsen, geef je de foto nog een extra rauw of ouderwets tintje.
Zwart-wit fotografie vraagt dus niet zo heel veel van je. Tenminste, niet op financieel gebied. Het enige wat je hoeft te doen is ermee aan de slag gaan. Je krijgt vanzelf gevoel voor potentieel mooie zwart-witte composities. Soms gaat dat zelfs heel rap, als je zoals in mijn geval een foto redden moet omdat het origineel niet blogwaardig is!
Alle dummy posts lezen? Dat kan hier!
Schaduwfotografie
Kadering in je foto
Fotograferen met tegenlicht
Double Exposure maken in Photoshop
Fotograferen tijdens het blauwe uur
